Zamawiający: Instytut Rozwoju Terytorialnego Województwa Dolnośląskiego (IRT)
Lokalizacja: Polana Jakuszycka, Dolnośląskie Centrum Sportu – Jakuszyce
Zakres prac:
- monitoring cietrzewia,
- monitoring wilka i rysia,
- monitoring tras migracji nietoperzy,
- monitoring wybranych gatunków roślin,
- monitoring wodozależnych siedlisk przyrodniczych,
- monitoring stanu uwodnienia siedlisk i chemizmu wód powierzchniowych,
- wskazania do organizacji imprez sportowych i rekreacyjnych.
Wyzwanie: Imprezy masowe oraz turystyka vs. ochrona kluczowych gatunków oraz siedlisk przyrodniczych
Polana Jakuszycka wraz z Górami Izerskimi to nie tylko znane centrum sportów zimowych, ale także obszar o wysokich walorach przyrodniczych, stanowiący ostoję rzadkich gatunków zwierząt m.in. cietrzewia – jednego z najrzadszych i najbardziej zagrożonych gatunków ptaków w Polsce.
Instytut Rozwoju Terytorialnego zlecił nam opracowanie wskazań do organizacji imprez na tym terenie, które nie będą kolidować z ochroną cennych zasobów przyrodniczych. Naszym celem było określenie stanu populacji badanych gatunków zwierząt oraz roślin, a także weryfikacja stanu zachowania siedlisk przyrodniczych. Następnie na tej podstawie zbadanie wpływu wydarzeń sportowych na przyrodę oraz opracowanie wytycznych dla organizacji imprez masowych.
Rozwiązanie: Nowoczesne technologie w służbie naturze
Teren Gór Izerskich jest zróżnicowany i trudny do prowadzenia badań metodami tradycyjnymi. Dlatego zastosowaliśmy nowoczesne rozwiązania technologiczne:
- Monitoring akustyczny cietrzewi
Wykorzystaliśmy specjalistyczne urządzenia do automatycznego rejestrowania głosów cietrzewi – pozwoliły one nie tylko potwierdzić obecność tych ptaków, ale także zaobserwować różnice w ich aktywności sezonowej i dobowej oraz wstępnie ocenić poziom wrażliwości na zakłócenia środowiskowe.
- Rejestracja głosów nietoperzy
Rejestratory ultradźwięków pozwoliły nam monitorować obecność nietoperzy. Dzięki tej metodzie byliśmy w stanie rozpoznać wstępnie trasy migracji tych ssaków np. przez obniżenie terenu jakie stanowi Polana Jakuszycka. Część z gatunków nietoperzy jest wrażliwa na zanieczyszczenie światłem, co może wpływać na ich zachowanie, w tym zmiany tras przelotów.
- Monitoring ssaków drapieżnych przy użyciu fotopułapek
W terenie ustawiono sieć fotopułapek m.in. do obserwacji wilków. Odpowiednie rozmieszczenie kamer pozwoliło na określenie stanu populacji zwierząt oraz wytypowanie miejsc o ich największej aktywności. Przeprowadzono także dodatkowe analizy badawcze w celu określenia związków przyczynowo-skutkowych stwierdzonych zależności.
- Monitoring wodozależnych siedlisk przyrodniczych
Zastosowaliśmy system badawczy oparty na piezometrach w celu monitorowania warunków wodnych oraz stanu zachowania siedlisk przyrodniczych. Jednym z kluczowych typów siedlisk przyrodniczych występujących w Górach Izerskich są torfowiska. Zmiany klimatyczne oraz działalność ludzka (m.in. historyczny system odwodnieniowy) mogą prowadzić do wysychania i zaniku tych cennych siedlisk.
Efekt: zrównoważone zarządzanie Polaną Jakuszycką
Na podstawie uzyskanych danych określiliśmy wskazania do warunków progowych organizacji imprez masowych – m.in. sposoby realizacji wydarzeń sportowych i turystycznych, a także metody zabezpieczenia obszarów kluczowych dla cennych elementów środowiska przyrodniczego.
Opracowane przez nas wytyczne pomagają łączyć rozwój turystyki i sportu z realną ochroną przyrody, a także pozwalają planować wydarzenia w zgodzie z poszczególnymi fazami cyklu rocznego rzadkich gatunków.
Co dalej?
Góry Izerskie to jedna z ostatnich ostoi cietrzewia w Polsce. W związku z tym:
- konieczna jest kontynuacja monitoringu populacji cietrzewia w kolejnych sezonach;
- istotne jest włączenie interesariuszy w ostateczne ustalenie warunków i możliwości dalszego rozwoju i funkcjonowania imprez masowych w rejonie Gór Izerskich;
- konieczne jest podjęcie kolejnych kroków wzmacniających ochronę przyrody w Górach Izerskich.
Wnioski
Dzięki połączeniu wiedzy eksperckiej, nowoczesnych metod badawczych i elastycznego podejścia administracyjnego wierzymy że, projekt monitoringu zasobów przyrodniczych w związku z działalnością przedsięwzięcia pod nazwą Dolnośląskie Centrum Sportu w Jakuszycach, stanie się przykładem skutecznego zarządzania środowiskiem przy jednoczesnym rozwoju funkcji rekreacyjnych i sportowych.
